Là một trong những tác phẩm văn học kinh điển nhận được nhiều lời khen ngợi, được dịch sang tầm 40 ngôn ngữ, “The Reader” của nhà văn Đức Bernhard Schlink càng trở nên nổi tiếng hơn khi chuyển thể thành phim điện ảnh cùng tên.
Tôi không...
Là một trong những tác phẩm văn học kinh điển nhận được nhiều lời khen ngợi, được dịch sang tầm 40 ngôn ngữ, “The Reader” của nhà văn Đức Bernhard Schlink càng trở nên nổi tiếng hơn khi chuyển thể thành phim điện ảnh cùng tên.
Tôi không phải là người yêu chuộng văn học phương Tây bởi những khác biệt về văn hóa. Tôi không thích những chuyện tình chóng vánh, không thích kiểu vừa gặp đấy là lên giường. Tôi nghĩ mình phù hợp với văn học Châu Á hơn, dẫu tôi biết, có rất nhiều tác phẩm phương Tây rúng động thế giới. Lần đầu tiên tôi tiếp cận “The Reader” là xem phim. Âu cũng là một chuyện hay ho khi nhờ vậy, tôi xem phim với một tinh thần thoải mái. Mãi đến sau này, dư âm mà bộ phim để lại vẫn quá mạnh mẽ, tôi mới mua tác phẩm “The Reader” về tìm hiểu.
Phim điện ảnh về tổng thể đã bám sát bố cục và cấu tứ của tác phẩm gốc, nhưng không theo cái kiểu làm y chang, mà làm bằng một trái tim thấu cảm và một cái đầu của nhà biên kịch. Chuyển thể một tác phẩm nổi tiếng không phải là điều dễ dàng, và hầu hết đều không qua được tác phẩm gốc. Bởi lẽ, văn học là ngôn ngữ, là trừu tượng, còn phim là hình ảnh, là những gì rõ rệt nhất. Theo đánh giá của giới chuyên môn, phim “The Reader” không vượt qua được cái bóng của sách, cho nên nó không đoạt giải Oscar cho kịch bản chuyển thể. Với tôi, phim đã chuyển thể gần như trọn vẹn thông điệp của sách, và tôi không nghĩ có ai có thể làm tốt nó hơn ê kíp phim này nữa.
“The Reader” kể về nỗi ám ảnh của cậu bé Michael đến tận khi trưởng thành về bóng hình một người phụ nữ tên Hanna. Năm 15 tuổi, Michael đang đi trên đường thì đột nhiên phát bệnh, may mắn được người phụ nữ xinh đẹp đã hơn 30 tuổi chăm sóc. Cơn bệnh khiến cậu nằm liệt ở nhà, nên phải tận mấy tháng sau, Michael mới quay trở lại tìm Hanna để cảm ơn. Giúp Hanna xúc than nên bị bẩn, Michael chui vào bồn tắm, và tình huống ấy đưa đẩy họ đến chuỗi ngày quan hệ xác thịt. Hanna bạo dạn hướng dẫn Michael làm tình, còn cậu nhóc cũng cuồng nhiệt đáp lại. Một người phụ nữ bí ẩn không biết đang suy nghĩ gì và cậu nhóc mới lớn tò mò muốn khám phá bị hút vào nhau. Michael bỏ hết tất cả các mối quan hệ bạn bè, cả thời tuổi trẻ gần như chỉ biết tan học là chạy đến nhà Hanna. Mỗi lần như vậy, theo lời Hanna, cậu phải đọc sách rồi mới được làm tình. Sự việc khéo dài suốt một thời gian thì Hanna đột nhiên mất tích.
Michael chỉ gặp lại Hanna khi cậu đang là sinh viên luật, đến dự phiên tòa mà Hanna là một trong những bị cáo, bị khởi tố với tội danh mưu sát 300 người Do Thái trong chiến tranh thế giới thứ II. Các bị cáo khác tố Hanna là người cầm đầu, là người viết văn bản tội ác được trình làm bằng chứng trước tòa. Xen lẫn với bất ngờ, căm phẫn, Michael phát hiện người phụ nữ mình từng gắn bó một thời không hề biết đọc. Vậy nên, cậu cũng là người duy nhất có thể chứng minh cô vô tội. Nhưng điều đó đồng nghĩa với việc phơi bày mối quan hệ của họ. Michael chọn cách im lặng, để rồi chỉ biết hối hận nhìn Hanna bị kết án chung thân. Khi đã trở thành một luật sư thành đạt, Michael cũng trở về thời độc thân khi ly hôn với vợ. Ông trải qua các mối tình ngập tràn thể xác, nhưng không nguôi ám ảnh về Hanna. Michael chọn cách ghi âm những tác phẩm văn học, gửi vào trại cho Hanna. Từ đó, bà đã học chữ, rồi viết thư cho ông. Những cảm xúc của ngày xa xưa ùa về, mới nguyên trong lòng Michael. Họ gặp lại nhau, nhưng giờ đây, Michael hoàn toàn thất vọng, bởi đối diện với ông là một Hanna già nua. Hanna được tha bổng, nhưng sẽ phải đối mặt với một xã hội lạ lẫm, và nhận ra sự kinh tởm trong Michael. Cuối cùng, bà tự sát.
Một số chi tiết được sửa đổi như trong nguyên tác, Michael rất ngại người ta biết mối quan hệ giữa mình và Hanna, nhưng lên phim, Michael muốn cả thế giới biết họ yêu nhau; chi tiết người bố cho con trai những lời khuyên được sửa thành người thầy, dầu tôi không hiểu dụng ý của biên kịch; cuốn sách kể tội ác của Đức quốc xã được thay thế bằng một nhân chứng sống; Hanna trong truyện không hề để lại số tiền nào cho việc bù đắp tội ác năm xưa… Nhưng nhìn chung, nó không ảnh hưởng lớn đến mạch phim. Diễn xuất của Kate Winslet đã giúp cô giành được giải “Nữ diễn viên chính xuất sắc nhất” sau bao phen trắng tay, dù có người đánh giá rằng vài đoạn Kate diễn hơi sến. Đây cũng là giải thưởng duy nhất mà “The Reader” đạt được. Cá nhân tôi thích Kate trong phim này, cảm thấy thuyết phục bởi lối diễn của cô. Cả cậu bé đóng vai Michael cũng đã thể hiện rất tốt, nhất là đoạn series of shot từ chán nản chuyển sang đọc sách một cách hăng say. Và dĩ nhiên, không thể thiếu những cảnh hai người làm tình. Phải nói rằng nó thật sự đẹp.
Nhược điểm của bộ phim nằm ở những đoạn đầy tính ngôn từ, đậm đặc miêu tả. Nhưng đây là thiếu sót của hầu hết các phim chuyển thể. Thật khó tìm được những ngoại lệ như “Perfume”. Những đoạn cảm xúc, dù rất cố gắng nhưng đoàn làm phim không thể chuyển tải hết được. Đoạn Michael gặp lại Hanna trong tù, Michael chỉ thể hiện được sự thất vọng qua gương mặt, ánh mắt, khuôn miệng, nhưng không thể cho khán giả ngửi được “mùi bà già” mà tác phẩm đề cập. Dẫu vậy, tôi vẫn cảm nhận gần như trọn vẹn linh hồn của tác phẩm gốc qua bộ phim này.
Tôi xem “The Reader” cùng những người bạn, và mọi người hỏi rằng, rốt cuộc với Hanna, Michael chỉ là tò mò, đam mê, hay là yêu? Tôi cho rằng, khởi điểm là tò mò, tiến đến đam mê, nhưng sau đấy là yêu. Hanna có quá nhiều bí mật, còn Michael lại quá non nớt, nên cho dù Hanna không bỏ đi, có lẽ họ cũng sẽ chia tay nhau. Thật khó có cậu bé 15 tuổi nào, có thể sống mãi với mối quan hệ xác thịt, sống với một người duy nhất, bởi sẽ đến một lúc nào đó, cậu nhận ra, cuộc đời này có nhiều thứ cám dỗ hơn, đẹp đẽ hơn.
Tôi yêu lắm hình ảnh Michael say mê đọc sách cho Hanna. Tôi thích chuyến đi chơi không dính líu gì tình dục của họ. Tôi tội lắm người phụ nữ thừa nhận mình viết báo cáo thay vì nói tôi không biết chữ, bởi vì với cô ấy, nỗi bẽ bàng đó có thua gì bị người ta nói mình là đồ sát nhân. Bản án chung thân cho Hanna có lẽ cũng không làm nguôi ngoai nỗi đau của con cháu những người đã bị nhốt trong trận hỏa hoạn năm nào, nhưng mà Hanna bé nhỏ, không bảo chữa cho mình. Cô ấy nói, rất nhiều người muốn chạy ra, tôi chỉ muốn ngăn họ lại, đó là công việc của tôi. Trường đoạn trên tòa, một trong những đoạn hay nhất phim, qua diễn xuất điêu luyện của Kate, đã thuyết phục tôi về một Hanna đã hại chết người thì chấp nhận ở tù, vấn đề không nằm ở biết chữ hay không.
Có bạn đã đặt câu hỏi, Hanna có nhìn thấy Michael trong phiên tòa ấy không? Michael không biết, còn nhà làm phim thì để khán giả tự cảm nhận. Họ nói với tôi rằng, có. Trong giây phút ấy, Hanna đã ngước lên nhìn. Còn tôi cho rằng, không. Trong khoảnh khắc ấy, Hanna ngước lên, để nước mắt không rơi.
Ngay cả khi bị tuyên án, cuộc đời của Hanna cũng chưa bao giờ thật sự kết thúc. Cô ấy là người quản giáo cô đơn của thời thế chiến, là nhân viên soát vé cô đơn của hậu chiến, là tù nhân cô đơn của những năm tháng đền bù tội ác. Cuộc đời của cô luôn như vậy. Cho đến khi nhận được băng cát sét của Michael, Hanna mới như được sống. Hanna lật sách ra, mò mẫm từng từ một, nghe từng tiếng phát âm một. Bằng cách ấy, Hanna học chữ. Chỉ có Hanna mới học như thế. Vậy mà Hanna đã có thể viết được những bức thư. Hanna lúc ấy mới thấy tim mình rạo rực, mới thấy đời này đáng quý, mới hiểu thế nào là yêu, là mong chờ. Nhưng khi gặp lại cậu bé, giờ đã là một người đàn ông, cánh cửa hy vọng duy nhất trong Hanna cũng sập lại. Giây phút Michael buộc tội bà, đứng dậy ra về, Hanna hiểu rằng, đã đến lúc kết thúc rồi.
Tôi rất thích xem phim, đọc sách về mối tình chị em, dù công bằng mà nói, quan hệ của Hanna và Michael nếu dùng chữ “mối tình” để hình dung cũng chưa đúng lắm. Nhưng những thực tế được miêu tả tinh tế, mãnh liệt và giàu đẹp ấy không khiến tôi ghê tởm, mà làm tôi say mê, đắm đuối. Nó không kéo tôi vào cõi mộng, không gieo trong tôi niềm hy vọng tình yêu không phân biệt tuổi tác. Dù trong những khoảnh khắc tươi đẹp nhất, tôi vẫn mơ hồ nhận ra rồi họ sẽ phải kết thúc. Chỉ là, tôi không đoán nổi nó sẽ kết thúc như thế nào. Chỉ đến những phút cuối cùng của phim, tôi mới chìm vào mối quan hệ nhẹ nhàng, lãng mạn trong những cuộn băng ghi âm ông đọc, trong từng dòng bà viết. Tôi đã ngỡ rằng, và như thế, tình yêu bắt đầu. Nhưng rồi, người đàn ông trung niên vẫn còn dẻo dai, vẫn còn căng tràn nhựa sống ấy, và một phụ nữ đã không còn đẹp, không còn quyến rũ, chỉ còn lại đấy mái tóc bạc phơ, cơ thể gầy gò cùng làn da nhăn nheo. Tôi hiểu cho sự thất vọng của Michael, bởi Hanna suốt mấy mươi năm nay đều hiện hữu đẹp đẽ trong ký ức ông. Tôi cũng hiểu cho Hanna, bởi người phụ nữ cô độc ấy chẳng còn bao nhiêu thời gian để học lại cách sống ngoài xã hội, để hòa nhập với cuộc đời, để lần nữa tìm lại cảm giác yêu thương. Và như thế, “The Reader” trở thành một trong những tác phẩm bóc trần góc khuất chiến tranh, tâm hồn, xác thịt… trần trụi nhất, và tuyệt vọng nhất.
12388
Cảm xúc truyện và phim
Là một trong những tác phẩm văn học kinh điển nhận được nhiều lời khen ngợi, được dịch sang tầm 40 ngôn ngữ, “The Reader” của nhà văn Đức Bernhard Schlink càng trở nên nổi tiếng hơn khi chuyển thể thành phim điện ảnh cùng tên.
“The Reader” kể về nỗi ám ảnh của cậu bé Michael đến tận khi trưởng thành về bóng hình một người phụ nữ tên Hanna. Năm 15 tuổi, Michael đang đi trên đường thì đột nhiên phát bệnh, may mắn được người phụ nữ xinh đẹp đã hơn 30 tuổi chăm sóc. Cơn bệnh khiến cậu nằm liệt ở nhà, nên phải tận mấy tháng sau, Michael mới quay trở lại tìm Hanna để cảm ơn. Giúp Hanna xúc than nên bị bẩn, Michael chui vào bồn tắm, và tình huống ấy đưa đẩy họ đến chuỗi ngày quan hệ xác thịt. Hanna bạo dạn hướng dẫn Michael làm tình, còn cậu nhóc cũng cuồng nhiệt đáp lại. Một người phụ nữ bí ẩn không biết đang suy nghĩ gì và cậu nhóc mới lớn tò mò muốn khám phá bị hút vào nhau. Michael bỏ hết tất cả các mối quan hệ bạn bè, cả thời tuổi trẻ gần như chỉ biết tan học là chạy đến nhà Hanna. Mỗi lần như vậy, theo lời Hanna, cậu phải đọc sách rồi mới được làm tình. Sự việc khéo dài suốt một thời gian thì Hanna đột nhiên mất tích.
Michael chỉ gặp lại Hanna khi cậu đang là sinh viên luật, đến dự phiên tòa mà Hanna là một trong những bị cáo, bị khởi tố với tội danh mưu sát 300 người Do Thái trong chiến tranh thế giới thứ II. Các bị cáo khác tố Hanna là người cầm đầu, là người viết văn bản tội ác được trình làm bằng chứng trước tòa. Xen lẫn với bất ngờ, căm phẫn, Michael phát hiện người phụ nữ mình từng gắn bó một thời không hề biết đọc. Vậy nên, cậu cũng là người duy nhất có thể chứng minh cô vô tội. Nhưng điều đó đồng nghĩa với việc phơi bày mối quan hệ của họ. Michael chọn cách im lặng, để rồi chỉ biết hối hận nhìn Hanna bị kết án chung thân. Khi đã trở thành một luật sư thành đạt, Michael cũng trở về thời độc thân khi ly hôn với vợ. Ông trải qua các mối tình ngập tràn thể xác, nhưng không nguôi ám ảnh về Hanna. Michael chọn cách ghi âm những tác phẩm văn học, gửi vào trại cho Hanna. Từ đó, bà đã học chữ, rồi viết thư cho ông. Những cảm xúc của ngày xa xưa ùa về, mới nguyên trong lòng Michael. Họ gặp lại nhau, nhưng giờ đây, Michael hoàn toàn thất vọng, bởi đối diện với ông là một Hanna già nua. Hanna được tha bổng, nhưng sẽ phải đối mặt với một xã hội lạ lẫm, và nhận ra sự kinh tởm trong Michael. Cuối cùng, bà tự sát.
Một số chi tiết được sửa đổi như trong nguyên tác, Michael rất ngại người ta biết mối quan hệ giữa mình và Hanna, nhưng lên phim, Michael muốn cả thế giới biết họ yêu nhau; chi tiết người bố cho con trai những lời khuyên được sửa thành người thầy, dầu tôi không hiểu dụng ý của biên kịch; cuốn sách kể tội ác của Đức quốc xã được thay thế bằng một nhân chứng sống; Hanna trong truyện không hề để lại số tiền nào cho việc bù đắp tội ác năm xưa… Nhưng nhìn chung, nó không ảnh hưởng lớn đến mạch phim. Diễn xuất của Kate Winslet đã giúp cô giành được giải “Nữ diễn viên chính xuất sắc nhất” sau bao phen trắng tay, dù có người đánh giá rằng vài đoạn Kate diễn hơi sến. Đây cũng là giải thưởng duy nhất mà “The Reader” đạt được. Cá nhân tôi thích Kate trong phim này, cảm thấy thuyết phục bởi lối diễn của cô. Cả cậu bé đóng vai Michael cũng đã thể hiện rất tốt, nhất là đoạn series of shot từ chán nản chuyển sang đọc sách một cách hăng say. Và dĩ nhiên, không thể thiếu những cảnh hai người làm tình. Phải nói rằng nó thật sự đẹp.
Nhược điểm của bộ phim nằm ở những đoạn đầy tính ngôn từ, đậm đặc miêu tả. Nhưng đây là thiếu sót của hầu hết các phim chuyển thể. Thật khó tìm được những ngoại lệ như “Perfume”. Những đoạn cảm xúc, dù rất cố gắng nhưng đoàn làm phim không thể chuyển tải hết được. Đoạn Michael gặp lại Hanna trong tù, Michael chỉ thể hiện được sự thất vọng qua gương mặt, ánh mắt, khuôn miệng, nhưng không thể cho khán giả ngửi được “mùi bà già” mà tác phẩm đề cập. Dẫu vậy, tôi vẫn cảm nhận gần như trọn vẹn linh hồn của tác phẩm gốc qua bộ phim này.
Tôi xem “The Reader” cùng những người bạn, và mọi người hỏi rằng, rốt cuộc với Hanna, Michael chỉ là tò mò, đam mê, hay là yêu? Tôi cho rằng, khởi điểm là tò mò, tiến đến đam mê, nhưng sau đấy là yêu. Hanna có quá nhiều bí mật, còn Michael lại quá non nớt, nên cho dù Hanna không bỏ đi, có lẽ họ cũng sẽ chia tay nhau. Thật khó có cậu bé 15 tuổi nào, có thể sống mãi với mối quan hệ xác thịt, sống với một người duy nhất, bởi sẽ đến một lúc nào đó, cậu nhận ra, cuộc đời này có nhiều thứ cám dỗ hơn, đẹp đẽ hơn.
Tôi yêu lắm hình ảnh Michael say mê đọc sách cho Hanna. Tôi thích chuyến đi chơi không dính líu gì tình dục của họ. Tôi tội lắm người phụ nữ thừa nhận mình viết báo cáo thay vì nói tôi không biết chữ, bởi vì với cô ấy, nỗi bẽ bàng đó có thua gì bị người ta nói mình là đồ sát nhân. Bản án chung thân cho Hanna có lẽ cũng không làm nguôi ngoai nỗi đau của con cháu những người đã bị nhốt trong trận hỏa hoạn năm nào, nhưng mà Hanna bé nhỏ, không bảo chữa cho mình. Cô ấy nói, rất nhiều người muốn chạy ra, tôi chỉ muốn ngăn họ lại, đó là công việc của tôi. Trường đoạn trên tòa, một trong những đoạn hay nhất phim, qua diễn xuất điêu luyện của Kate, đã thuyết phục tôi về một Hanna đã hại chết người thì chấp nhận ở tù, vấn đề không nằm ở biết chữ hay không.
Có bạn đã đặt câu hỏi, Hanna có nhìn thấy Michael trong phiên tòa ấy không? Michael không biết, còn nhà làm phim thì để khán giả tự cảm nhận. Họ nói với tôi rằng, có. Trong giây phút ấy, Hanna đã ngước lên nhìn. Còn tôi cho rằng, không. Trong khoảnh khắc ấy, Hanna ngước lên, để nước mắt không rơi.
Ngay cả khi bị tuyên án, cuộc đời của Hanna cũng chưa bao giờ thật sự kết thúc. Cô ấy là người quản giáo cô đơn của thời thế chiến, là nhân viên soát vé cô đơn của hậu chiến, là tù nhân cô đơn của những năm tháng đền bù tội ác. Cuộc đời của cô luôn như vậy. Cho đến khi nhận được băng cát sét của Michael, Hanna mới như được sống. Hanna lật sách ra, mò mẫm từng từ một, nghe từng tiếng phát âm một. Bằng cách ấy, Hanna học chữ. Chỉ có Hanna mới học như thế. Vậy mà Hanna đã có thể viết được những bức thư. Hanna lúc ấy mới thấy tim mình rạo rực, mới thấy đời này đáng quý, mới hiểu thế nào là yêu, là mong chờ. Nhưng khi gặp lại cậu bé, giờ đã là một người đàn ông, cánh cửa hy vọng duy nhất trong Hanna cũng sập lại. Giây phút Michael buộc tội bà, đứng dậy ra về, Hanna hiểu rằng, đã đến lúc kết thúc rồi.
Tôi rất thích xem phim, đọc sách về mối tình chị em, dù công bằng mà nói, quan hệ của Hanna và Michael nếu dùng chữ “mối tình” để hình dung cũng chưa đúng lắm. Nhưng những thực tế được miêu tả tinh tế, mãnh liệt và giàu đẹp ấy không khiến tôi ghê tởm, mà làm tôi say mê, đắm đuối. Nó không kéo tôi vào cõi mộng, không gieo trong tôi niềm hy vọng tình yêu không phân biệt tuổi tác. Dù trong những khoảnh khắc tươi đẹp nhất, tôi vẫn mơ hồ nhận ra rồi họ sẽ phải kết thúc. Chỉ là, tôi không đoán nổi nó sẽ kết thúc như thế nào. Chỉ đến những phút cuối cùng của phim, tôi mới chìm vào mối quan hệ nhẹ nhàng, lãng mạn trong những cuộn băng ghi âm ông đọc, trong từng dòng bà viết. Tôi đã ngỡ rằng, và như thế, tình yêu bắt đầu. Nhưng rồi, người đàn ông trung niên vẫn còn dẻo dai, vẫn còn căng tràn nhựa sống ấy, và một phụ nữ đã không còn đẹp, không còn quyến rũ, chỉ còn lại đấy mái tóc bạc phơ, cơ thể gầy gò cùng làn da nhăn nheo. Tôi hiểu cho sự thất vọng của Michael, bởi Hanna suốt mấy mươi năm nay đều hiện hữu đẹp đẽ trong ký ức ông. Tôi cũng hiểu cho Hanna, bởi người phụ nữ cô độc ấy chẳng còn bao nhiêu thời gian để học lại cách sống ngoài xã hội, để hòa nhập với cuộc đời, để lần nữa tìm lại cảm giác yêu thương. Và như thế, “The Reader” trở thành một trong những tác phẩm bóc trần góc khuất chiến tranh, tâm hồn, xác thịt… trần trụi nhất, và tuyệt vọng nhất.